Xuyên Khung: Lợi Ích Bất Ngờ Có Thể Bạn Chưa Biết

Lợi Ích Bất Ngờ Của Cây Xuyên Khung

Từ lâu, y học cổ truyền luôn chiếm vị trí quan trọng trong nền y học thế giới. Đặc biệt, việc sử dụng thảo dược để trị liệu ngày càng thu hút nhiều sự chú ý hơn bởi những lợi ích đạt được. Trong số đó, xuyên khung là một vị thuốc quen thuộc được sử dụng rộng rãi với tác dụng như hoạt huyết, hành khí, khu phong và thông kinh lạc. Hãy cùng bác sĩ y học cổ truyền Phạm Lê Phương Mai khám phá những lợi ích bất ngờ và cách sử dụng bài thuốc hiệu quả nhé!

Tổng Quan Về Cây Xuyên Khung

Thông Tin Chung

Xuyên khung (Ligusticum wallichii Franch). Có nhiều tên gọi khác nhau như dược cần, tây khung, khung cùng, giả mạc gia, xà ty thảo, thuộc họ Hoa tán (Apiaceae). Tên gọi “xuyên” mang ý nghĩa liên quan đến tỉnh Tứ Xuyên (Trung Quốc). Trong khi “khung” có nghĩa là cao và “cùng” biểu thị cho phần cuối cùng của cây. Điều này cho thấy vị thuốc này có xu hướng chuyên trị các chứng bệnh thuộc phần trên cơ thể.

Đặc Điểm Sinh Trưởng

Cây hiện nay được trồng ở nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, và Việt Nam. Đặc biệt ở các khu vực có khí hậu mát mẻ như Hà Giang, Lào Cai và Lai Châu.

Cây xuyên khung thích hợp với khí hậu ẩm mát. Thường sinh trưởng tốt ở nhiệt độ từ 13-16 độ C, phát triển mạnh vào mùa xuân và mùa hè. Cây ưa thích đất mùn tơi xốp, thoát nước tốt với độ pH từ 6-7. Thời gian thu hoạch thường vào mùa thu-đông, khi thân rễ đã phình to.

Mô Tả Cây Xuyên Khung

Xuyên khung là một loại cây thảo lớn. Sống lâu năm với thân thẳng, bên trong rỗng. Bề mặt ngoài có các đường gân dọc song song. Rễ cây phình lên thành củ, có mùi thơm đặc trưng nhờ chứa hàm lượng tinh dầu cao. Cây có lá xanh, xẻ lông chim 2-3 lần, mọc so le nhau và hoa nhỏ, màu trắng.

Đôi Nét Về Dược Liệu Xuyên Khung

Bào Chế

Bộ phận làm thuốc chủ yếu là phần thân rễ (Radix Ligustici Wallichii). Những củ to, chắc, có vỏ ngoài màu nâu vàng, bên trong màu vàng trắng thường được chọn làm dược liệu.

Có nhiều cách bào chế khác nhau, như ngâm củ với nước, sau đó phơi khô. Hoặc ngâm với rượu và sao đến khi có màu đen nhẹ. Củ thường có kích thước bằng nắm tay, có mùi thơm đặc trưng, vị cay đắng và tê lưỡi.

Thành Phần

Cây chứa nhiều hoạt chất quý giá như alkaloid dễ bay hơi, acid ferulic, saponin, tinh dầu (1-2%), butylphthalide, ligustilide, caffeic acid và nhiều hợp chất thực vật khác.

Lợi Ích Của Xuyên Khung Đối Với Sức Khỏe

Kháng Khuẩn và Chống Lại Sự Sinh Trưởng Của Nấm

Nghiên cứu cho thấy cây có khả năng chống lại nhiều loại vi khuẩn gây bệnh như Pseudomonas aeruginosa, Shigella sonnei và Salmonella typhi. Ngoài ra, nó còn có khả năng ức chế sự sinh trưởng của nấm, giúp điều trị nhiễm trùng.

Hỗ Trợ Hệ Tuần Hoàn

Não

Xuyên khung cải thiện lưu lượng và vận tốc máu não. Giúp giảm sức cản động mạch ngoại vi và hạn chế nguy cơ thiếu máu cục bộ và đột quỵ.

Tim

Nghiên cứu cho thấy xuyên khung có khả năng ức chế sự kết tập tiểu cầu và cải thiện phân suất tống máu thất trái, hạn chế tình trạng thiếu oxy.

Mạch Máu Ngoại Vi và Huyết Áp

Tinh dầu xuyên khung có tác dụng giãn mạch. Giúp hạ huyết áp và chống đông máu.

An Thần

Xuyên khung có khả năng trấn tĩnh hệ thần kinh trung ương. Làm tăng hiệu quả của các loại thuốc an thần và đối kháng với cafein.

Theo Y Học Cổ Truyền

Trong y học cổ truyền, cây được cho là có vị đắng, cay, tính ấm và quy kinh vào Can, Đởm và Tâm bào. Công dụng của nó bao gồm hành khí, hoạt huyết, bổ huyết và giảm đau.

Cách Sử Dụng Xuyên Khung và Những Điều Cần Lưu Ý

Liều Dùng

Liều lượng thường từ 6-12g, tùy theo chỉ định của bác sĩ. Có thể sử dụng dưới dạng thuốc sắc, bột hoặc rượu thuốc.

Lưu Ý

Không sử dụng cho phụ nữ mang thai, cho con bú hoặc những người có triệu chứng như âm hư, mồ hôi trộm, hoặc các vấn đề liên quan đến tiêu hóa.

Tương Tác

Xuyên khung thường được phối hợp với một số dược liệu khác để tăng hiệu quả điều trị. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng kết hợp.

Một Số Bài Thuốc Dân Gian Thường Gặp Sử Dụng Xuyên Khung

Trị Nhức Mỏi Cơ Thể, Đau Xương Khớp: Bài thuốc gồm xuyên khung, bạc hà, tế tân, khương hoạt, bạch chỉ, kinh giới, phòng phong và cam thảo.

Hoạt Huyết, Điều Kinh: Bài thuốc sử dụng xuyên khung, hồng hoa, đào nhân, đương quy và xích thược.

Phục Hồi Sau Tai Biến Mạch Máu Não: Sử dụng xuyên khung kết hợp với các vị thuốc như đương quy, sinh địa, xích thược, đào nhân, hồng hoa và cam thảo.

Xuyên khung không chỉ là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe bất ngờ. Hãy cùng khám phá và áp dụng những lợi ích này để cải thiện sức khỏe của bạn!

>>> Xem thêm: Dược Thảo Thiên Phúc

>>> Xem thêm: Sử dụng Thiên Phúc